Postępowanie likwidacyjne - prawa i obowiązki stron

28-03-2012 | Jakub Pszczółkowski, Biznes Wieszjak.pl

Poza licznymi obowiązkami nałożonymi na ubezpieczycieli prowadzących tzw. postępowania likwidacyjne, również osoba występująca z roszczeniem o wypłatę odszkodowania zobowiązana jest do podjęcia działań, które umożliwią ustalenie zasadności zgłoszonych roszczeń oraz określenie wysokości należnego świadczenia.

Postępowaniem likwidacyjnym określa się zespół czynności podejmowanych przez zakład ubezpieczeń w celu ustalenia przyczyn, okoliczności i skutków zdarzenia, rodzaju i rozmiaru szkody, odpowiedzialności ubezpieczyciela, odpowiedzialności osób trzecich oraz wysokości świadczenia należnego osobom uprawnionym.

Postępowanie likwidacyjne a regulacje prawne

Zasadnicze unormowania dotyczące postępowania likwidacyjnego zawarte zostały w art. 817 kodeksu cywilnego i art. 16 ustawy o działalności ubezpieczeniowej (w odniesieniu do ubezpieczeń dobrowolnych) oraz w art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (w odniesieniu do ubezpieczeń obowiązkowych).

Wymienione regulacje dotyczą głównie terminów, w których ubezpieczyciel powinien:
- podjąć czynności zmierzające do ustalenia okoliczności, w których doszło do zdarzenia powodującego szkodę,
- poinformować osoby biorące udział w postępowaniu o tym, jakie materiały należy przedstawić w toku likwidacji szkody,
- zająć stanowisko względem zgłoszonych roszczeń.

WAŻNE
Powszechnie przyjmuje się, że zasadniczy ciężar postępowania likwidacyjnego spoczywa na zakładzie ubezpieczeń, nie należy jednak zapominać, iż pewne obowiązki spoczywają również na osobie, która wystąpiła z roszczeniem o wypłatę odszkodowania, a brak ich wypełnienia może rodzić konsekwencje w postaci odpowiedniego zmniejszenia bądź odmowy przyznania odszkodowania.

Obowiązki ubezpieczonego

Pierwszym z nich jest obowiązek zgłoszenia wypadku ubezpieczeniowego. Zgodnie z art. 818 § 1 kodeksu cywilnego, umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą przewidywać, że ubezpieczający ma obowiązek w określonym terminie powiadomić ubezpieczyciela o wypadku.

W myśl § 2 art. 818, w razie zawarcia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek, obowiązkiem tym objęto również ubezpieczonego (pod warunkiem, że osoba ta wie o zawarciu umowy ubezpieczenia).

Jeśli wyżej wymienione osoby, wskutek rażącego niedbalstwa bądź umyślnie, nie dopełnią tego obowiązku, a skutkiem takiego zachowania jest zwiększenie się szkody lub uniemożliwienie ustalenia okoliczności zdarzenia szkodzącego, art. 818 § 3 kodeksu cywilnego daje ubezpieczycielom możliwość odpowiedniego zmniejszenia świadczenia ubezpieczeniowego.

Osoba, która występuje z roszczeniem, na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia, zobowiązana jest ponadto do przekazania zakładowi ubezpieczeń dokumentów i informacji dotyczących zdarzenia powodującego szkodę. Źródłem takiego obowiązku jest art. 354 § 2 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym wierzyciel powinien współdziałać z dłużnikiem w wykonaniu zobowiązania.

Ponadto, co do zasady, w ogólnych warunkach ubezpieczenia znajdują się postanowienia, zgodnie z którymi podstawą zajęcia stanowiska względem zgłoszonych roszczeń i ewentualnej wypłaty świadczenia jest materiał dostarczony przez ubezpieczonego lub inne osoby występujące z roszczeniem.

Sankcją za naruszenie obowiązku współpracy z prowadzącym postępowanie likwidacyjne ubezpieczycielem może być odmowa przyjęcia odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń z uwagi na brak możliwości ustalenia, czy spełnione zostały przesłanki tej odpowiedzialności.

Obowiązek zmniejszenia szkody

W razie wystąpienia wypadku, ubezpieczający (odpowiednio ubezpieczony w razie zawarcia umowy na cudzy rachunek) zobowiązany jest podjąć działania, mające na celu ratowanie przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenie szkodzie lub zmniejszenie jej rozmiarów.

Obowiązek taki wynika z art. 826 § 1 kodeksu cywilnego, a jego naruszenie zwalnia ubezpieczyciela z odpowiedzialności za szkody powstałe z tego powodu. Podobnie jak przy obowiązku notyfikacji szkody, chodzi o naruszenie kwalifikowane – w postaci winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.

Przepis art. 826 § 2 kodeksu cywilnego pozwala również zakładom ubezpieczeń zastrzec w umowie obowiązek zabezpieczenia przez ubezpieczonego (ubezpieczającego w umowie ubezpieczenia na cudzy rachunek) możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wobec osób odpowiedzialnych za szkodę.